Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan’da Okutulan Edebiyat Ders Kitapları Üzerine Bir Sosyolojik Eleştiri Denemesi
Author:
Abstract
Her toplumda olduğu gibi Azerbaycan’da da edebî kültürün gelecek kuşaklara sağlam bir şekilde aktarılabilmesi için mücadeleler verilmiş, bu uğurda çok emek harcanmıştır. Azerbaycan’ın yaşadığı Sovyet dönemi ve bağımsızlık sonrası diye adlandırabileceğimiz süreçlerin etkisi edebiyat derslerine de yansımış ve kendini ders kitaplarında çok bariz bir şekilde göstermiştir. Bu nedenle, Azerbaycan’da iki farklı dönemde okutulan edebiyat ders kitaplarının sosyolojik açıdan incelenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Azerbaycan’da Sovyet döneminde ve bağımsızlık sonrasında okutulan edebiyat ders kitaplarının edebiyatın sosyolojik imkânları göz önüne alınarak incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda, her iki döneme ait lise edebiyat ders kitapları evren olarak; her iki kitapta da yer alan Mirza İbrahimov’a ait “Böyük Dayaq” (Büyük Destek) romanı örneklem olarak kabul edilmiştir. Buradan yola çıkılarak, Azerbaycan’da edebiyat öğretiminin iki farklı döneminde de yer alan Mirza İbrahimov’un aynı eserinin neden tercih edildiği, etkileri ve sonuçları edebiyat sosyolojisi açısından değerlendirilmiştir. Çalışma verilerine nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılarak ulaşılmıştır. Roman, yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel şartları göz önünde bulundurularak sosyolojik okuma yöntemi de kullanılarak incelenmiş, böylece romanın toplumsal gerçekliği yansıtması açısından taşıdığı değere dikkat çekilmiştir.
Keywords
Abstract
In Azerbaijan, as in other societies, there has been many struggles to be able to transmit the literary culture to future generations firmly; a lot of effort has been exerted for this purpose. The impact of the Soviet ruling and the post-independence process in Azerbaijan has reflected in literature lessons and has been quite visible in course books. Therefore, it is important to examine literature books in two different periods in Azerbaijan from a sociological point of view. This study aims to examine the textbooks of literature which were taught in Azerbaijan both during the Soviet period and after independence by taking the sociological possibilities of literature into consideration. For this purpose, the high school literature textbooks of both periods were deemed as the universe and the novel named "Böyük Dayag" (Great Support) by Mirza İbrahimov in both books was accepted as the sample of the study. Given this ground, the reason why Mirza Ibrahimov's book was chosen in two different periods of literature education in Azerbaijan, and the effects and results were evaluated in terms of sociology of literature. One of the qualitative research methods referred to as document review was used to analyze the novel. The novel was examined using the sociological reading method by taking the social and cultural conditions of the writing period into consideration. In doing so, particular attention was drawn to the value of the novel in terms of reflecting the social reality.