Toponomide İnsan-Doğa Etkileşimi-Amasya Toponomisi: Taşova İlçesi Yerleşim Adlarının Coğrafya Perspektiflerinden İncelenmesi
Author :
Abstract
İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesiyle beraber oluşturduğu yerleşmeler, kır ve şehir yerleşmeleri olarak iki grupta değerlendirilmektedir. Kırsal ve kentsel yerleşmeler analiz edilirken farklı değişkenler dikkate alınarak farklı tanımlamalar yapılmaktadır. Yeryüzünde hiçbir yerleşme alanı yoktur ki, rastgele-tesadüfen kurulmuş ve gelişmiş olsun. İnsanlık tarihinin en eski dönemlerinde kurulan yerleşimlerde bile çevresel gözlemlerin yapıldığı ve gerekliliği oluşturan birçok bileşenin varlığının dikkate alındığı açıkça görülmektedir.
Amasya, hiç şüphesiz eski medeniyet havzalarından olan Anadolu Yarımadası'nın en eski yerleşim yerlerinden birini oluşturmaktadır. Bilindiği üzere Orta Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde yer alan Amasya şehri, 7.000 yıllık geçmişi olan ve birçok farklı medeniyete tanıklık etmiş kadim bir kültür kenti olan şehrin bilinen en eski adının ise "Amaseia" olduğu belirtilmektedir. Amasya şehri, Yeşilırmak Vadi tabanında kurulmuş olup, öncelikle Hitit, sırasıyla Frigler, Kimmerler, İskitler, Medler ve Persler, Helenistik dönemde Pontus, Roma ve Bizans'ın, 1071 yılında Malazgirt Meydan muharebesinden sonra Danişmentliler, iki büyük Türk imparatorluğu olan Selçuklular ve Osmanlıların egemenliği altında kalmıştır..
Aslında her medeniyet kendine ait kültürel miras izlerini bırakmış, dolayısıyla bu medeniyetleri temsil eden ve farklı kültürleri yansıtan alanlarda farklı yerleşim isimleri ortaya çıkmıştır. Çalışmamızda Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı’ dan izler taşıyan Amasya’ nın Taşova ilçesinin yerleşim yerlerinin eski ve yeni isimleri incelenmiştir. Taşova yerleşkesinin topoğrafyası, ülkemizde alüvyonlarla örtülü verimli topraklara sahip Erbaa ovasının batısına doğru girinti şeklinde uzanmakta ve Taşova Düzlüklerinin batısında ise Tekke Düzlüğünün Her ikisi arasında volkanik arazi uzanmaktadır. Ovanın hemen kuzeyinde ve güneyinde neojen arazi düzlük ve tepelikleri geniş yer tutar, temel de ise kristal metaforik arazi uzanmaktadır.
Görüldüğü gibi bölgenin yerleşim geçmişi ve yakın tarihimizdeki isim değişiklikleri nedeniyle bu bölgedeki yerleşim adlarının çoğu Türkçe adlandırılmıştır. Yerleşim sahasındaki 49 yerleşim yerinden 21'inin adı tamamen değiştirilirken, 28'inin adı ise kısmen değiştirilmiş veya hiç değiştirilmediği tespit edilmiştir. Yerleşmelerin adları coğrafyanın alt dallarından olan fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya özelliklerinden almıştır.
Keywords
Abstract
The settlements that humans have established since they have adopted a settled life are evaluated in two groups as rural and urban settlements. When analyzing rural and urban settlements, different definitions are made by taking into account different variables. There is no settlement area on earth that has been established and developed randomly. It is clearly seen that even in the settlements established in the earliest periods of human history, environmental observations were made and the existence of many components that constitute the necessity was taken into account.
Amasya is undoubtedly one of the oldest settlements of the Anatolian Peninsula, which is one of the basins of ancient civilizations. As it is known, Amasya city, located in the inner parts of the Central Black Sea region, is an ancient cultural city with a history of 7,000 years and has witnessed many different civilizations, and its oldest known name is stated to be "Amaseia". Amasya city was founded on the bottom of Yeşilırmak Valley and was first under the sovereignty of Hittites, Phrygians, Cimmerians, Scythians, Medes and Persians, Pontus, Rome and Byzantium in the Hellenistic period, and after the Battle of Malazgirt in 1071, Danishmends, two great Turkish empires, the Seljuks and the Ottomans.
In fact, each civilization has left its own cultural heritage traces, and therefore different settlement names have emerged in areas representing these civilizations and reflecting different cultures. In our study, the old and new names of the settlements of the Taşova district of Amasya, which bear traces of the Roman, Byzantine, Seljuk and Ottoman Empires, were examined. The topography of the Taşova settlement extends in the form of an indentation towards the west of the Erbaa plain, which has fertile soil covered with alluviums in our country, and in the west of the Taşova Plains, volcanic land extends between both Tekke Plains. Immediately to the north and south of the plain, neogene land flats and hills occupy a large area, and at the base, crystal metaphoric land extends.
As can be seen, due to the settlement history of the region and the name changes in our recent history, most of the settlement names in this region have Turkish names. While the names of 21 of the 49 settlements in the settlement area were completely changed, it was determined that the names of 28 were partially changed or not changed at all. The names of the settlements were taken from the physical, human and economic geography features, which are sub-branches of geography.
