Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kitaplığı H 762 Nolu Nizâmî-İ Gencevî Hamse-si’nin Minyatürlerindeki Tente Bezemeleri
Author :
Abstract
İnsanlığın çevresini estetik bir anlayışla düzenleme arzusu, süsleme ve resimleme geleneğinin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bu gelenek, İslam sanatında mimari betimlemelerle birleşerek kendine özgü bir görsel ifade dili oluşturmuştur. Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesi’nde H. 762 numarayla kayıtlı bulunan Nizâmî-i Gencevî’nin Hamse nüshası, bu görsel dilin zengin örneklerini barındırması açısından önem taşımaktadır. Nüshada yer alan tente tasvirleri, İslam sanatında kozmik düzeni, ilahi otoriteyi ve manevi yükselişi temsil eden sembolik anlamlarıyla dikkat çekmektedir. Günlük yaşamda kullanılan tenteler, minyatür sanatı aracılığıyla yeni bir estetik kimlik kazanarak işlevsel bir unsurdan sanat nesnesine dönüşmüştür. Timurlu, Safevî ve Akkoyunlu geleneklerinin etkilerini taşıyan bu bezemeler, dönemin kültürel etkileşimlerini ve estetik anlayışını yansıtan seçkin örneklerdir. Çalışmada, söz konusu nüshada yer alan tente süslemeleri tarihsel, sanatsal ve ikonografik yönleriyle ele alınmış; motiflerin teknik ve üslup özellikleri analiz edilmiştir. Bu inceleme, nüshanın tezyinatında kullanılan desenlerin dönemin sanat üretim mantığını, sembolik dili ve bezeme tekniklerini bir araya getirdiğini göstermektedir. Elde edilen bulgular, Türk süsleme sanatlarının görsel hafızasına katkı sunmayı amaçlamakta ve klasik dönem kitap sanatlarında mimari bezemelerin estetik-simgesel değerini ortaya koymaktadır. Böylece çalışma, İslam sanatının çok katmanlı görsel dünyasına dair daha geniş bir perspektif sağlamaktadır.
Keywords
Abstract
The human desire to shape the environment with an aesthetic sensibility has laid the groundwork for the development of decorative and pictorial traditions. In Islamic art, this tradition merges with architectural representations to form a unique visual language. The Hamse manuscript of Niẓāmī Ganjavī, registered under H. 762 in the Treasury Library of Topkapı Palace Museum, is significant in this regard, as it contains rich examples of this visual expression. The tent depictions in the manuscript stand out with their symbolic meanings, representing the cosmic order, divine authority, and spiritual ascension within Islamic art. These tents—objects of daily use—gain a renewed aesthetic character through the miniature art technique, transforming from functional elements into artistic creations. Reflecting the stylistic influences of the Timurid, Safavid, and Aq Qoyunlu artistic traditions, these decorations offer distinguished examples of the period’s cultural interactions and aesthetic understanding. The study examines the tent ornamentations in the manuscript from historical, artistic and iconographic perspectives, analyzing the technical and stylistic features of the motifs. The findings reveal that the decorative patterns used in the H. 762 manuscript bring together the artistic production approach of the period, its symbolic language, and its ornamental techniques. These results aim to contribute to the visual memory of traditional Turkish decorative arts and highlight the aesthetic and symbolic value of architectural ornamentation in classical book arts. Thus, the study provides a broader perspective on the multilayered visual world of Islamic art.
