FİLİBELİ AHMET HİLMİ'NİN TARİH-İ İSLAM ESERİNDE İSLAM TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER
Author:
Abstract
Tarih metodolojisinin iyice geliştiği günümüzde tarihî malzeme artık tahlil, tenkit ve değerlendirme süzgecinden geçirilmeden kullanılmamaktadır. Tanzimat’la beraber Batı’ya açılan Osmanlı aydınları özellikle de tarihçiler, kültürel olarak etkilendikleri Avrupa’da ortaya çıkan gelişmeler doğrultusunda eserlerini yazarken usulü/metodolojiyi kullanmaya başlamışlardır. Zihinsel dönüşümün gereği olarak eleştirel anlayışı, yazdıkları eserlere yerleştirmeye çalışmışlardır. Klasik dönem eserlerini kullanırken ve tarihçilerini değerlendirirken tarihî tenkit metodunu kullanarak eserler vermeye başlamışlardır. Bunlardan birisi de Filibeli Ahmed Hilmi’dir. O Tarih-i İslam adlı eserinde hem genel tarih hem de İslam tarihi ile ilgili, alışılagelen anlayıştan farklı ilkeler benimsemiştir. Eseri, Avrupalı bir müellifin kitabına reddiye olmasına rağmen, tarih usulü alanında modern tarihçiliğin izlerine rastlanacak bilgilerle doludur. Kendisinin “ilmen ve fennen” dediği tarih metodolojisi ile tarihî malzemeyi kullanma ve tarih yazımı alanlarında farklı bir çığır açmıştır. Tarihin dinî ve hikemî yönüne vurgu yaparak, sadece siyasî ve idarî olmadığını söylemiştir. Filibeli İslam toplumunda büyük etkiler bırakmış olan olayların zanlardan uzak ve rivayetleri tenkit ederek, gerçeklerin ortaya çıkarılmasının çok önemli olduğunu belirtmiştir. Ancak bunları yaparken inançla olayları (itikatla vukuâtı) karıştırmamasının ve bu hususta geleneksel düşüncenin yeni metotlarla revize edilmesinin önemini ortaya koymuştur. ANAHTAR KELİMELER: Tarih, İslam Tarihi, Metodoloji, Filibeli Ahmed Hilmi, Tenkidî Tarih Anlayışı. S
Keywords
Abstract
OME EVALUATIONS ON THE CONTRIBUTIONS OF AHMET HİLMİ (From Plovdiv) ON HISTORICAL ISLAM IN THE WORK OF ISLAMIC HISTORY Today, since the methodology of history is well developed, historical material is no longer used without passing an examination through analysis, criticism and evaluation. The Ottoman intellectuals, particularly the historians, who looked to the West during the Tanzimat, began to use the new method in writing their works on the direction of developments in Europe, where they were culturally influenced. They have tried to place critical insight into the works that they have written as a means of mental transformation. While using works of classical period and evaluating their historians, they started to produce new works by using historical criticism method. Among them one is well known as Ahmed Hilmi from Plovdiv. In his book which was named “ Tarihi Islam (Historical of Islam), He has used a rather different approach then the usual understanding in the both general history as well as in the Islamic history. Although the manuscript was on the criticism on a European author, it is also very rich with information that can lead to be traced back to modern history in the field of history. He has opened a new era in the fields of “Historical Methodology” by using historical materials and writing history and named it as “by Knowledge and Science” . He emphasized the religious and historical direction of the history and said that it was not only political and administrative. He stated that the facts that have made a great influence on the religion and the religious Islamic society should be examined and criticized the narrations free from the suspicion and it is very important to reveal the facts. However, in doing so, he emphasized the importance of not confusing incidents with beliefs, and the traditional ideas should be revised with new methods.