Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nin temel askerî unsurlarından biri olan sipahilerin tımar elde edebilmelerinin mutlak yolu, bir tımar tevcîh hükmüne (berâta) sahip olmalarıydı. Tevcîh süreci, genellikle komutan olan bir yetkilinin (duruma göre beylerbeyi, sancak beyi, alaybeyi, dizdar gibi) tımar almaya istekli veya müstahâk bir kişi hakkındaki olumlu görüşlerini içeren kısa bir arzı makama göndermesiyle başlardı. Tımar arzlarının, sancağın alaybeyi tarafından yapılması genel kuraldı. Nitekim bu çalışmada, 1664-1774 arası süreçte Niğde alaybeyleri tarafından huzûra görderilen tımar arz tezkireleri, tımar sisteminin işleyiş prosedürü çerçevesinde ağırklı olarak içerik açısından tahlil edilmektedir. Ayrıca söz konusu tarihler arasında ülke genelinde mevcut sosyo-ekonomik şartların, tımar sisteminin işleyişine, dirliklerin intikaline ve tevcîhlerine etkileri tımar sistemindeki bozulmayla paralel olarak Niğde Sancağı örneğinde arz tezkireleri üzerinden somutlaştırılmaktadır.
Keywords
Abstract
The absolute way to become a timar in the Ottoman Empire was to have a timar berat. The allocation process started with a short supply of an affirmative opinion about a person who is usually a commander and who is willing to take on timar. It was the general rule to make timar requests by the commander. As a matter of fact, the timar petitions submitted to the Sultan's office by the Nigde fortress commanders between 1664 and 1774 in this study are analyzed in terms of content within the framework of the procedure of the timar system. In addition, the effects of the socio-economic conditions, the functioning of the timar system, and the transfer and distribution of the dirliks are embodied in the Nigde Sanjak sample on the basis of supply petitions in parallel with the deterioration in the timar system.
Keywords
- Acun, Fatma, “Klasik Dönem Eyâlet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve Uygulaması”, Türkler, C. 9, Ankara 2002, s. 899-908.
- Akdağ, Mustafa, “Tımar Rejiminin Bozuluşu”, AÜDTCF Dergisi, C. 3, S. 4, Ankara 1945, s. 419-431.
- Akgündüz, Ahmet, Ġslam Ansiklopedisi (DĠA), C. 13, Ankara 1996, s. 541-543.
- Bilge, Sadık Müfit, “Karaman Eyaleti’nin Tarihi Coğrafyası ve İdarî Taksimatı (XV-XVIII. Yüzyıllar)”, IRTS- Spring 2011, Volume: 1, Issue: 1, s. 20-67.
- Bilgin, Aydın, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Bürokrasisinde Tımar Tevcih Sistemi”, Osmanlı AraĢtırmaları, XXIV, İstanbul 2004, s. 29-35.
- Aynî Ali Efendi, Kanunnâme-i Âl-i Osman (Osmanlı Devleti Arazi Kanunları), (Çev. Hadiye Tuncer), Tarım Bakanlığı Yayınları, Ankara 1962.
- Barkan, Ö. Lütfi, “Feodal Düzen ve Osmanlı Tımarı”, Türkiye’de Toprak Meselesi: Toplu Eserler I, Gözlem Yayınları, İstanbul 1980.
- Barkan, Ö. Lütfi, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C. X, İstanbul 1951-1953, s. 1-23. Barkan, Ö. Lütfi, “Timar”, Ġslam Ansiklopedisi, C. 12/1, Milli Eğitim Yay., İstanbul 1979.
- Başar, Fahameddin, Osmanlı Eyâlet Tevcîhâtı (1717-1730), T.T.K., Ankara 1997.
- BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi Rehberi, Ankara 1992.
- Beldiceanu, Nicoara, XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devleti’nde Tımar, Teori Yayınları, Ankara 1985.
- Cin, Halil, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Kültür Bakanlığı, Ankara 1978.
- Çakar, Enver, “Suriye’de Erken Dönem Osmanlı Timar Düzeni: Hama ve Humus Örneği”, Fırat Üniversitesi, Ortadoğu AraĢtırmaları Dergisi, C. V, S. 2, Elazığ 2008, s. 1-26.
- Çiçek, Kemal, Osmanlı Tahrîr Defterlerinin Kullanımında Görülen Bazı Problemler ve Metod Arayışları”, Türk Dünyası AraĢtırmaları, S. 97, İstanbul 1995, s. 93-111.
- David, Geza, “Maliye Tarihi Kaynağı Olarak Timar Defterleri”, Türk Dünyası AraĢtırmaları, 87, Aralık 1993, s. 223-236.
- Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1999.
- Demircan, Yasemin, “1670 Tahrîrine Göre Para Adası”, G.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. ReĢat Genç Özel Sayı I), C. XXIX, Ankara 2009, s. 722-753.
- Doğan, Mehmet, “Osmanlı Tımar Sistemi’nde Tevcîh Prosedürü”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), Çankırı 2011, s. 1-11.
- Emecen, Feridun M., “Sosyal Tarih Kaynağı Olarak Osmanlı Tahrîr Defterleri”, Tarih ve Sosyoloji Semineri (28-29 Mayıs 1990) Bildiriler, İstanbul 1991, s. 143-156.
- Erdoğan, Emine, ”Timar Tevcîh Sebepleri Üzerine Bir Kaynak Değerlendirmesi”, Osmanlı Tarihi AraĢtırma ve Uygulama Merkezi (OTAM), S. 19, Ankara 2006, s. 175-187.
- Ergenç, Özer, “Osmanlı Klasik Düzeni ve Özellikleri Üzerine Bazı Açıklamalar”, Osmanlı Tarihi Yazıları (ġehir, Toplum, Devlet), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2012, s. 329
- Gökbilgin, M. Tayyib, “Kanûnî Sultan Süleyman’ın Tımar ve Zeâmet Tevcîhi İle İlgili Fermanları”, Ġ.Ü.E.F. Dergisi, C. XVII, S. 22, İstanbul 1967, s. 35-48.
- Göyünç, Nejat, “Tımar Ruznamçe Defterleri’nin Biyografik Kaynak Olarak Önemi”, Belleten, C. LX, S. 227, (Nisan 1996), s.127-138.
- Göyünç, Nejat, “Tımar Tevcîhleri Hakkında”, Osmanlı-Türk Diplomatiği Semineri (30-31 Mayıs 1994), ĠÜEF Dergisi, İstanbul 1995, s. 67-74. Göyünç, Nejat, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991. İnalcık, Halil, “Adâlet ve Şikâyet Hakkı: Arz-ı Hâl ve Arz-ı Mazhar’lar”, Osmanlı AraĢtırmaları, VII-VIII, İstanbul 1988, s. 169-181. İnalcık, Halil, “İslam Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi”, Ġslam Ġlimleri Enstitüsü Dergisi I (Ayrı basım), İstanbul 1959, s. 1-18.
- İnalcık, Halil, “Osmanlı Bürokrasisinde Aklâm ve Muâmelât”, Osmanlı AraĢtırmaları, C. I, İstanbul 1980, s.1-14.
- İnalcık, Halil, Osmanlı Ġmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
- Halil İnalcık, Osmanlı Ġmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), (Çev. Halil Berktay), C. I, Eren Yayınları, İstanbul 2000.
- İnalcık, Halil, “Osmanlı Tımar Rejimi ve Sipahi Ordusu”, Türk Kültürü, S. 118, Yıl 10, Ankara 1972, s. 139-146.
- İnalcık, Halil, Hicrî 835 Tarihli Sûret-î Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara 1987.
- İnalcık, Halil, Osmanlı Ġdare ve Ekonomi Tarihi, İsam Yayınları, İstanbul 2011.
- Karaca, Behset, XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
- Kılıç, Leyla Aksu, “Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Tımar ve Zeâmet Ruznamçe Defterleri”, Studies Of The Ottoman Domain, C. 7, S. 12, Şubat 2017, s. 105-139.
- Kılıç, Orhan, 17. Yüzyılın Ġlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin Ġdarî Taksimatı, Elazığ 1997.
- Koç, Yunus, “Osmanlıda Toplumsal Dinamizmden Celali İsyanlarına Giden Yol ya da İki Belgeye Tek Yorum”, Bilig, S. 35 (Güz 2005), s. 229-243.
- Köprülü, Fuat, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Analiz Yayınevi, İstanbul 2002.
- Kurt, Yılmaz, “Osmanlı Toprak Yönetimi”, Osmanlı, C. 3, Ankara 1999, s. 59-65.
- Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları, İstanbul 1994.
- Öz, Mehmet, “Tahrîr Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, XXII, Ankara 1991, s. 429-439.
- Özkaya, Yücel, “XVIII. Yüzyılın Sonlarında Timar ve Zeâmetlerin Düzeni Konusunda Alınan Tedbirler ve Sonuçları”, Ġstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, C. XXXII, İstanbul 1979, s. 219-254.
- Özünlü, Emine Erdoğan, “Osmanlı Ordusunda Bir Motivasyon ve Terfi Kaynağı: “Terakki” Tevcîhi”, Uluslararası Sosyal AraĢtırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), 3 / 11, Spring 2010, s. 238-244.
- Özünlü, Emine Erdoğan,“Timar Tevcîhatı ili İlgili Kaynaklarda Yer alan Kayıtların Karşılaştırılmasına Dair Bir Deneme”, OTAM, S. 21, Ankara 2009, s. 81-93.
- Sağırlı, Abdurrahman, “Timar Ahkâmlarındaki “Kayd-Şod” Muâmelesi ve Timâr Tevcîhlerindeki Yeri”, Ġ.Ü.E.F. Tarih Dergisi, S. 42, İstanbul 2005, s. 111-136.
- Sahillioğlu, Halil, Türkiye Ġktisat Tarihi, Menteş Kitabevi, İstanbul 1989.
- Sertoğlu, Mithat “Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Toprak Dirliklerinin Çeşitleri”, VI. Türk Tarih Kongresi (Ankara 20-26 Ekim 1961), Kongreye Sunulan Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1967, S. 281-291.
- Sofyalı Ali ÇavuĢ Kanunnâmesi, (Haz. Mithat Sertoğlu), Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1992.
- Şahin, Harun, “Osmanlı Tımar Sisteminin Menşei Meselesi”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, S. 12, Yıl 4, Mersin 2013, s. 58-74.
- Şahin, İlhan, “Tımar Sistemi Hakkında Bir Risale”, Ġ.Ü.E.F. Tarih Degisi, S. 32, İstanbul 1979, s. 905-935.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devlet TeĢkilâtında Kapıkulu Ocakları I (Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı), T.T.K. Ankara 1988.
- Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
- Ünal, Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), T.T.K., Ankara 1989.
- Yıldız, Suat, 1576-1577 Tarihli Timar Ruznamçe Defteri’ne Göre Karaman Eyâleti, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Y. Lisans Tezi), Konya 2010.
- Yiğit, Ahmet, H. 886-918 / M.1481-1512 Tarihli 47 Numaralı Tapu Tahrîr Defteri (Transkripsiyon), Yayımlanmamış Proje, Muğla 1998.
