Author :
Abstract
Engelli bireyler sağlıktan eğitime, istihdamdan sosyo-kültürel faaliyetlere kadar tüm yaşamsal alanlarda sorunlarla karşılaşmaktadır. Karşılaşılan sorunlar sadece engelli bireyi değil, onun çevresini oluşturan ve bakımını üstlenen ailesini ya da diğer bakım verenleri de etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de engelliliğe dair sorun alanlarının belirlenmesinde sistematik bir yaklaşım sunarak, konunun daha net anlaşılmasını ve de daha kalıcı ve etkin çözümler üretilmesini sağlamaktır. Böylece bu çalışmada engelliliğe dair sorun alanları Türkiye koşulları göz önünde bulundurularak, yaşanmışlık çerçevesinde “tıbbi tedavi alanı, sosyal-etkileşimsel alan ve farkındalık alanı” olarak üç temel boyutta sınıflandırılarak ele alınmıştır. Her bir alanın kendi içerisinde çeşitli sorunları barındırdığı tespit edilmiştir. Çalışma bu sorunlara çözüm önerileri ile sonlandırılmıştır.
Keywords
Abstract
People with disabilities face problems in all vital areas, from health to education, from employment to socio-cultural activities. The problems encountered affect not only the people with disabilities, but also their families or other caregivers who take care of them or constitute their environments. The purpose of this study is to provide a systematic approach to determine problem areas related to disability in Turkey, so help a clearer understanding disability in the social structure of Turkey, and to produce more permanent and effective solutions. Thus, considering the conditions of Turkey, within the experience of disability, the problem areas of disability in this study are classified in three main dimensions as “medical treatment area, social-interactional area and area of awareness”. It has been determined that each area has various problems within itself. The study was concluded with suggestions for solutions to these problems.
Keywords
- Aysoy, M. (2004). Avrupa Birliği sürecinde özürlüler politikası. Açı Kitaplar.
- Barnes, C. (2003). ‘Work’ is a four letter word? Disability, work and welfare. GLADNET Collection. Paper 326. Erişim adresi: https://ecommons.cornell.edu/handle/1813/76582
- Barton, L. (1998). Sociology, disability studies and education. İçinde T. Shakespeare (Ed.). Disability reader social science perspectives (53-64). Cassell.
- BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi Komitesi Genel Yorum No. 5 (1994). Engelli kişiler. Erişim adresi: https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_view.php?editid1=134
- BM (2006). Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme (BM EHİS).
- Burcu, E. (2015). Engellilik sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
- Burcu, E., Şahin, B. ve Kamanlıoğlu, M. (2006). Özürlü bireylerin eş seçiminde yaşadıkları sorunların cinsiyete göre karşılaştırılması. Kadın/Woman, 7(2), 1-30.
- Can, T., Cavlak, U., Galiba, Bahçeli, Merdan, C. ve Çelebi, Y. (2012). Türkiye’de yaşayan özürlülerin eğitim ve mesleki profilleri. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(28), 103-111. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/197881
- Çocuklar için özel gereksinim değerlendirmesi hakkında yönetmelik. (2019, 20 Şubat). Resmî Gazete (Sayı: 30692). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190220-1.htm
- Dağ, A. (2017). Eğitim ile sosyal hizmetin bütünleşmesini hazırlayan koşullar ve Türki- ye’de okul sosyal hizmeti. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4(12), 718-726. doi: 10.26450/jshsr.108
- Dünya Sağlık Örgütü. (2011). Dünya engellilik raporu – Yönetici özeti. Erişim adresi: https://www.engellilerkonfederasyonu.org.tr/wpcontent/uploads/2020/04/D%C3%BCnya-Engellilik-Raporu-2011.pdf
- Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. (2022, Ocak). T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Eri- şim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf
- Engelliler hakkında kanun (2005, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25868) Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/eyhgm/mevzuat/ulusal-mevzuat/kanunlar/engellilerhakkinda-kanun/
- Engellilerin haklarına ilişkin sözleşmenin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun ve engellilerin haklarına ilişkin sözleşme (BM EHİS). (2018, 3 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 5825). Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/eyhgm/mevzuat/ulusalmevzuat/kanunlar/engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesmenin-onaylanmasininuygun-bulunduguna-dair-kanun-ve-engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesme/
- Erişkinler için engellilik değerlendirilmesi hakkında yönetmelik. (2019, 20 Şubat). Resmî Gazete (Sayı: 30692). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190220-2.htm
- Evcil, N. (29-30 Nisan 2005). Kentsel yaşamda engelli kadın ve istihdam. Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu. Kocaeli Üniversitesi ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: 183-197.
- Genç, F. N. ve Turan, A. T. (29-30 Nisan 2005). Türkiye’de engelli kadınların eğitim ve is- tihdamı yeni bir umut projesi. Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu. Kocaeli Üniversitesi ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: 198-208.
- Jaeger, P. T., & Bowman, C. A. (2005). Understanding disability inclusion, access, diversity, and civil rights. Greenwood Publising Group.
- Kahraman-Güloğlu, F. (2017). Kesişimsel yaklaşımla engellilik ve toplumsal cinsiyet (Ameri- ka Birleşik Devletleri ve Türkiye karşılaştırması) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
- Karataş, K. (2002). Engellilerin toplumla bütünleşme sorunları bir sosyal politika yaklaşı- mı. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2 (2), 43-55. Erişim adresi: https://drive.google.com/file/d/1ND14PvbiKIjnBn2D4tlqIRgvDcsJ_mgY/view
- Kılıç-Ceyhan, E. ve Özbesler, C. (2021). Anne baba ve ergenlerin gözüyle okul sosyal hizmet uygulamalarına duyulan ihtiyacın belirlenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (18), 2528-9535. doi: 10.26466/opus.839688
- Menda, E., Balkan, N., Berktay, N. (Hzl.). (2013). Engelsiz Türkiye İçin: Yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler. Sabancı Üniversitesi Yayınları.
- Nüfus ve Konut Araştırması, 2011. (2013, Ocak). Türkiye istatistik kurumu haber bülteni, 15843. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-ve-KonutArastirmasi-2011-15843
- Oliver, MJ. (1999). The disability movement and the professions. British Journal of Therapy and Rehabilitation, 6 (8). Erişim adresi: https://disability-studies.leeds.ac.uk/wpcontent/uploads/sites/40/library/Oliver-The-Disability-Movement-and-theProfessions.pdf
- Orhan, S. (2013). Türkiye’de özürlü dostu istihdam politikaları (Durum analizi ve öneriler) (1 Baskı). T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları (ÇASGEM).
- Peters, K. E. ve Opacich, K. (2006). Gender. In G. L. Albrecht (Ed.). Encyclopedia of disability (s. 761-765). SAGE Publications.
- Schriner, K. (2011). Sakatlık çalışmaları perspektifinden sakat istihdamı sorunları ve poli- tikaları: Bir uluslararası yaklaşım (Çev.: F. B. Aydar; Der.: D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk). İçinde Sakatlık çalışmaları sosyal bilimlerden bakmak (ss. 269-298). Koç Üniversitesi Yayınları.
- Scotch, R. K. (2000). Models of disability and American with disabilities act (Elektronic Version). Berkeley Journal of Employment & Labor Law. 2(1), 213-222. doi: 10.15779/Z38V91G
- Siebers, T. (2011). Teoride sakatlık: Toplumsal inşacılıktan bedenin yeni gerçekliğine (Çev.: F. B. Aydar; Der.: D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk). İçinde Sakatlık çalışmaları sosyal bilimlerden bakmak (ss. 81-98). Koç Üniversitesi Yayınları.
- Sungur-Erenoğlu, A. ve Yıldız, S. (2013). Fiziksel erişilebilirlik. İçinde E. Menda, N.Balkan ve N. Berktay (hzl.). Engelsiz Türkiye için yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler (ss. 123-171). Sabancı Üniversitesi Yayınları.
- T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu. (2011). Özürlülerin sorun ve beklentileri araştırması 2010. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/5602/ozurlulerin-sorun-ve-beklentileriarastirmasi-2010.pdf
- T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2021). Engelliler için bilgilendirme reh- beri. Erişim adresi: https://aile.gov.tr/media/94446/engelliler_icin_bilgilendirme_rehberi_2021.pdf
- T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü ve T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlı- ğı [ÖZİDA]. (2009). Türkiye özürlüler araştırması 2002 (2. Baskı). Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
- T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2015). Onuncu kalkınma planı 2014-2018 – Özürlülere sunulan hizmetlerin etkinleştirilmesi çalışma grubu raporu 2023 (Yayın No: KB: 2928). https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2018/10/10_OzurlulereSunulanHizmetlerinEtkinlestirilmesiCalisma GurubuRaporu-1.pdf
- Timur-Taşhan, S. ve Erci, B. (2018). Dünyada ve Türkiye’de engellileri durumu. İçinde S. Timur-Taşhan ve B. Erci (Ed.), Her yönüyle engellilik (ss. 8-23). Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri.
- Utku, M. B. (2020). Engelli sorunları ve çözümleri. İçinde M. Tekindal ve S. Attepe-Özden (Ed.), Engellilik alanında sosyal hizmet kuram ve uygulamaları (ss. 71-84) Nobel Akademik Yayıncılık.
- Yelçe, N. Z., Ensari., P. D. ve Burat, M. B. (2013). Bilgi ve hizmete erişim. İçinde E. Menda, N. Balkan ve N. Berktay (hzl.). Engelsiz Türkiye için yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler (ss. 19-121). Sabancı Üniversitesi Yayınları.
- Yıldız, R. ve Erdurak, Y. (2016). Öz-form-değer üçgeninde engelli ("Sorun ve beklenti" pa- rametreleriyle akrabalık ilişkileri). Sosyal Hizmet Sempozyumu 26-28 Kasım 2015, Türkiye’de Sosyal Hizmet Uygulamasının 50. Yılı: İnsan Değer ce Onurunu Yüceltmek Tam Bildiriler Kitabı (ss. 407-418). Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
- Yılmaz, V., B. Yakut-Çakar ve B. Küçükaslan (2013). İstihdam. İçinde E. Menda (Proje Yöne- ticisi). E. Menda, N. Balkan, N. Berktay (hzl.) Engelsiz Türkiye için: Yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler. Sabancı Üniversitesi Yayınları
- Yücesoy-Özkan, Ş. ve Ö. Kaya. (2013). Destek özel eğitim hizmetleri, tıbbi ve eğitsel rehabi- litasyon. Özel eğitim uygulamaları, eğitim programları ve genel eğitimin desteklenmesi. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (EYHGM). İçinde Destek Özel Eğitim Hizmetlerinin Verimliliğinin Araştırılması Projesi (DESÖP) (s. 119-176). Erişim adresi: https://abis-files.marmara.edu.tr/avesis/d6f3efec-751d-4f37-a688e0292c9a1c71?AWSAccessKeyId=RH4XO57EMFZAIOXKYZ4D&Expires=16481155 75&Signature=7l0jbsQ9DxJSxZ1yibJ3UeOpaHY%3D
