Author :
Abstract
Ahkâm Defterleri, Divanıhümayun sicilleri içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Temelde halkın şikâyetlerini ihtiva eden bu defterler, merkezden yazılan hükümler olmasının yanı sıra sancaklardan karyelere kadar birçok bölgenin tarihine ışık tutmaları önemlerini daha da arttırmaktadır. Osmanlı Devleti’nde halk ve devlet görevlileri uğradıkları haksızlıkların bertaraf edilmesi için divana müracaat etmekten çekinmemişlerdir. İlk dönemlerde devlete ait meselelerle halka ait şikâyetler Mühimme Defterleri’ne kaydedilirken XVII. yüzyılda şikâyetlerin yoğunlaşmasıyla birlikte müstakil olarak Şikâyet Defterleri oluşturulmuştur. Şikâyetlerde yoğunluğun giderek artması ile XVIII. yüzyılda dönemin reisülküttabı Ragıb Mehmed Efendi tarafından şikâyetlerin eyaletlere göre tasnif edildiği Ahkâmü’ş-şikâyât/Ahkâm-ı Şikâyet defterleri tutulmaya başlanmıştır. Bu dönemde ahkâm defterleri tutulan eyaletlerden biri de Erzurum Beylerbeyiliği’ne aittir. Bu çalışmada toplam on dokuz ahkâm defteri olan Erzurum defterlerinin ilki olan 1 numaralı ve H. 1155-1162/M. 1742-1749 yılları arasında hükümleri ihtiva etmektedir. Bu defterde yer alan hükümlerde XVIII. yüzyılda Erzurum Beylerbeyiliği ve bağlı sancakların sosyal, iktisadi, askerî, idari vs. açılardan tarihi hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir.
Keywords
Abstract
Ahkam registers had a very significant place in the Imperial Council of Ottoman (Divanıhümayun in Turkish) records. These registers, which basically consisted of the citizens’ complaints, were provisions which were written by the center of the state. Enlightening histories of many regions from sanjacks to villages (karye in Turkish) raised their importance a lot. Citizens and officials in Ottoman Empire didn’t hesitate to apply to Divanıhümayun in the presence of injustice. At the beginning these applications and related decisions were recorded in just Mühimme Registers (meaning, The Record Books for Important Issues) but with the increasing complaints, Şikayet Registers (meaning, The Complaint Records) were started to be written for individual applications in eighteenth century. With the increasing number of complaint in eighteenth century Ahkamü’ş şikayat/Ahkam-ı Şikayet registers (meaning, Records of Complaints according to Province) in which complaints were classified according to the states, were started to be kept by Ragıp Mehmet Efendi who was reisülküttab (meaning, chief of scribes) of the period. Erzurum was one of the provinces where Ahkam registers were kept. In this study, numbered 1 and dated H. 1155-1162/M register which was one of the nineteen Ahkam registers of Erzurum was studied. This registers consisted of provisions between 1742 and 1749 years. From the provisions in this register information in terms of social, economical, military and administrative life of Erzurum state and connected sanjaks in can be obtained.
