Author :
Abstract
İbnu‘l-Mu‘tez, ilim ve edebiyat açısından Abbasîlerin en parlak dönemine denk gelen 861 senesinde Sâmerra’daki hilafet sarayında dünyaya gelmiştir. Ailesinin özellikle de Kabîha isimli babaannesinin sunduğu imkânlar sayesinde; el-Muberrid, Ebu’l-‘Abbâs Sa‘leb, Ebû ‘Alî el-Anezî ve tarihçi Belazurî gibi dönemin ve İslam tarihinin en seçkin âlimlerinden ilim tahsil ederek dil, tarih, ahbâr, edebiyat, şiir, kelam, astronomi fıkıh ve hadis gibi pek çok alanda derin bir birikime sahip olmuştur. Ayrıca Sâmerra’ya hilafet merkezine gelen bedevilerden ve Kûfe’nin önde gelen âlimlerinden biri olan Sa‘ûdâ’ isimli hocasından nadir kullanılan lügat ve deyimlerle, atasözleri ve özlü sözleri öğrenmeye çalışmıştır. Böylece hem eskilerin hem de yenilerin kültüründen istifade eden İbnu‘l-Mu‘tez, başına bir takım felaketler gelmesine rağmen dil ve beyan ustaları sayesinde kendinden önce kimseye nasip olmayan bir düşünce ve kültür hazinesi derlemeyi başarmış, şiir ve edebiyat alanında otorite haline gelmiştir. Öte yandan Câhiliye döneminden beri çöl ile ilgili eski konuları işlemeyi sürdüren şairler, Abbâsîler dönemiyle birlikte klasik çöl konularının dışına çıkarak, bahçeleri, çiçekleri, ağaçları vs. maddi-manevi her şeyi tasvir etmeye başlamışlar, tasvir şiirine bir takım yenilikler ve özellikler getirmişlerdir. Bunun sonucunda tasvir, yenilenen ve büyük oranda alanı genişleyen temalardan biri haline gelmiştir. Şüphesiz tasvir şiirinin gelişmesinde, geniş ufuklu olması ve şiirdeki yaratıcılığından dolayı dönemindeki en iyi şair olduğu ifade edilen İbnu’l-Mu‘tez’in büyük etkisi olmuştur. Şair, diğer temaları da işlemekle birlikte, tabiat tasvirleriyle ilgili şiirleri; sanat, doğallık ve lafızlarının hoş ve akıcı olması bakımından Arap şiirinin en harika şiirlerinden kabul edilmektedir. O, tasvirlerinde eşsiz teşbihler, yaratıcı biçimler ve parlak süslemeler kullanmıştır. Ayrıca devlet işleri ve siyasete karışmadan yıllarını şiir, edebiyat ve kültürel hayata adayan İbnu‘l-Mu‘tez, başta şiir ve edebiyat olmak üzere mükemmel eserler telif etmiştir. Bu eserlerinden en önemlisi; ilk defa bedi sanatlarını titiz ve bilimsel olarak ortaya koyduğu Kitâbu’l-Bedî‘ isimli eseridir.
Keywords
Abstract
Ibn al-Mu’tazz was born in the caliphate palace in Samarra in 861, which corresponds to the most glorious period of Abbasids in terms of science and literature. He was educated by Al-Muberrid, Abu’l-Abbâs, Sa‘leb, Abu ‘Alî al-Anezî and historian Belazurî that they are the most distinguished scholars in Islamic history, thanks to the opportunities offered by his family, especially his grandmother who is named Kabîha. He has thus a profound knowledge in many fields such as language, history, ahbâr, literature, poetry, kalam, astronomy, fiqh and hadith thanks to extra help that mentioned Scholars give him. He also tried to learn rarely used idioms, proverbs and words of wisdom from the Bedouins who came to Samarra and Saûdâ who is one of the distinguished scholars of Kufe. He thus benefited from the culture of both the ancient and the new. Despite a number of disasters, Ibn al-Mu’tazz succeeded in compiling a treasure of thought and culture that was not be vouchsafed anyone before him and became an authority in the field of poetry and literature owing to the masters of language and rhetoric. On the other hand, poets who have continued to write the desert-related issues since the period of Jahiliyya, have begun to describe everything materially and morally, such as gardens, flowers and trees out of the desert in the Abbasid period. They have brought some innovations and features to the art of description in poetry. As a result, the art of description in poetry has become one of the themes that have been renewed and broadly enlarged. Undoubtedly, Ibn al-Mu’tazz who was stated to be the best poet of her time due to her broad horizons and her creativity in poetry, had a great influence on the development of art of description in poetry. Ibn al-Mu’tazz's poems about art of description -while dealing with other themes- are regarded as one of the most wonderful poems of Arab poetry in terms of art, naturalness and pleasantness and fluency. Ibn al-Mu’tazz used unique similitude, creative forms and bright ornaments in his depictions. In addition, Ibn al-Mu’tazz who devoted his years to poetry, literature and cultural life without interfering with government affairs and politics, has compiled excellent works, especially poetry and literature. The most important one of his works is Kitâbu’l-Bedî‘, which he has handled the first meticulous and scientific study of bedî‘ arts.
Keywords
- ‘Atîk, ‘Abdu’l-‘azîz. (1405/1982). ‘İlmu’l-beyân. Dâru’n-nehdati’l-‘Ârabiyye, Beyrut-Lübnan.
- Dayf, Şevkî. (1960). el-Fenn ve Mezâhibuh fi’ş-Şi‘ri’l-‘Arabî. 12. Baskı. Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire.
- Dayf, Şevkî. (2001). Târîhu’l-Ededebi’l-‘Arabî - el-‘Asru’l-‘Abbâsî es-Sânî. 12. Baskı. Dâru’l- Ma‘ârif, Kâhire
- Durmuş, İsmail. (2000). “İbnü’l-Mu‘tez”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 21: 143- 147, İstanbul.
- el-Fâhûrî, Hannâ, (1986). el-Câmi‘ fî Târîhi’l-Edebi’l-‘Arabî (el-Edebu’l-Kadîm). Dâru’l-Ceyl, Beyrut.
- Hamza, Zeyneb Abdulkerim, (2017) Vasfu’t-tabî‘a fî Şi‘ri’l-‘Abbâsî, Mecelletu Kulliyeti’t- terbiyyeti’l-esâsiyye li’l-‘ulûmi’t-terbeviyye ve’l-insâniyye, Câmiatu Bâbil, Irak.
- Hafâcî, Muhammed ‘Abdu’l-Mun‘im. (1411/1991). İbnu’l-Mu‘tez ve Turâsuh fi’l-Edeb ve’n- Nakd ve’l-Beyân. 2. Baskı. Dâru’l-Ceyl, Beyrut.
- İbnu’l-Mu‘Tez, ‘Abdullâh (1424/2004). Dîvânu’bni’l-Mu‘tez, (şrh. Mecîd Tarâd). Dâru’l- kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut-Lübnan.
- Muruvve, Muhammed Rızâ. (1411/1990). ‘Abdullah b. el-Mu‘tez Halîfetu yevmin ve leyle. Dâru’l-kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-Lübnan.
- el-Musta‘Samî, Muhammed Aydemir. (1436/2015). ed-Durru’l-ferîd ve beytu’l-kasîd, (thk. Kâmil Selmân el-Cebûrî). Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut-Lübnan.
- Nurbabancı, Leyla Sâlim Muhammed. (1409/1989). el-Vasf fî Şi‘ri Abdillâh b. el-Mu‘tez el- ‘Abbâsî. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatu Ümmü’l-Kurâ.
- es-Sâmerrâ’î, Kâsım Hasan Âli Şâmân. & Hasan, Muhammed Mehdi. (2016). Sîratu’bni’l- Mu‘tez el-‘Abbâsî (Dirâse Târihiyye), Mecelletu’l-milviyye li’d-dirâsâti’l-âsâriyye ve’ttârihiyye, 3 (6), ss.1-24.
- Şebîb, Beşşâr Abdulcebbâr. (2016). Birinci Abbasi Devlet-i Döneminde Arapça İslâmî Bilgilerin Avrupa’ya Taşınmasında Tercüme Faaliyetlerinin Rolü (çev. Harun Özel), Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, (28), ss. 412-430.
- Yanık, Nevzat H. (2010). Arap Şiirinde Tasvir (Câhiliye-Abbâsîler). Fenomen Yayıncılık, Erzurum.
- Zaman, Nur. (2018). el-İbdâ‘ fî’t-teşbîh ‘inde’bni’l-Mu‘tez, Mecelletu’l-Kısmu’l-‘Arabî, (25). Lâhûr-Pakistan, ss. 173-186.
- ez-Zevbe‘Î, Leys Dârî Abdulhâdî. (2015). “Abdullâh b. el-Mu‘tez Nâkiden, Câmi‘tu’ş-Şarki’l- Evsat”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ammân, Ürdün.
