KANDİL MOTİFİNİN TÜRK MEZAR TAŞLARI VE DOKUMALAR ÜZERİNDEKİ KULLANIMLARINA YÖNELİK KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı Türk İslam sanatlarında önemli bir yeri olan kandil motifinin mezar taşları ve dokumalardaki ortak kullanım özelliklerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunan Türk mezar taşları ile dokumalar incelenerek benzer özellikler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Benzer özellikler kandil motifinin kompozisyon ve anlam yükünü kapsamaktadır. Türk mezar taşları ve dokumalar üzerine yapılmış çeşitli kaynaklardan derlenerek hazırlanmış olan bu çalışma, literatür taraması şeklindedir. Çalışmada kandil motifi tanımlanarak Türk mezar taşları ve dokumalardaki kullanımları açıklanmış, karşılaştırılmaları yapılmış ve bu doğrultuda konu bir sonuca bağlanmıştır. Çalışma sonucunda kandil motifine mezar taşlarında daha çok Selçuklu döneminde rastlanmakta olduğu ve dokuma olarak genellikle seccade dokumalarda uygulandığı görülmüştür. Kandil motifinin uygulamasında her iki alanda benzer özellikler gösterdiği ve anlam yükü açısından aynı anlam doğrultusunda meydana getirildiği tespit edilmiştir. Mezar taşlarında ve seccadelerde kompozisyon açısından genellikle asmalı olarak işlenen kandil motifi anlam olarak “ilahi ışığı” sembolize etmektedir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to reveal the common use properties of the candle motif which has an important place in Turkish Islamic arts on gravestones and weavings. For this purpose, in various parts of Anatolia Turkish gravestones and weavings were examined and similar features were tried to be revealed. Similar features include the form and meaning of the candle motif. The study, which has been compiled from various sources on Turkish gravestones and weavings, is in the form of a literature review. In this study, the candle motif was defined and their usage in Turkish gravestones and weavings were explained, comparisons were made and the subject was concluded in this direction. As a result of the study, it was observed that the candle motif was found mostly in Seljuk period in grave stones and it was generally applied in prayer rugs. It was found that the Kandil motif has similar features in both elements and was formed according to the same meaning in terms of meaning load. The candle motif, which is usually applied as a hanging in form, symbolizes “divine light" in gravestones and prayer rugs.
Keywords
- Akpınarlı, F. ve Özdemir, H. A. (2016). “Konya- Lâdik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi”, İdil, 2016, Cilt 5, Sayı 23.
- Arol, Z. (2013). “Osmanlı Dönemi Camilerinde Çini Kandiller”, Journal Of Awareness, Vol 2, No. 4, E-ISSN: 2149-6544
- Arseven, C. E. (1983). Sanat Ansiklopedisi. (5. Baskı). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Aslanapa, O. (1987). Türk Halı Sanatı’nın Bin Yılı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
- Aykaç, R. (2015). Konya- Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandilleri, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
- BAŞ, G. (2015) “İran Azerbaycanı’ndan Türk Dönemine Ait Taş Sandukalar: Meraga Müzesi Örnekleri”, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Biçici, H. K. (2012). İznik Müzesindeki Kandil Ve Şamdan Motifli Mezar Taşları. Electronic Turkish Studies, 7(3).
- Buğrul, H. (2010). Van- Bitlis Yöresi XII.-XV. Yüzyıl Mezar Taşlarının İslam Öncesi Orta Asya Türk Mezar Taşları İle Bağlantıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Van.
- Buğrul, H. (2016). “The Base Of Praıse Expressıons On Turk-Islamıc Grave Stones”, New Trends in Liberal and Social Sciences, Eds.Sertaç Tümtaş, Andreea Stoian Karadeli, England: Xlibris Publishing.
- Çal, H. (2007). “Göynük(bursa) Şehri Türk Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, Sayı 30, s.307-395.
- Çal, H. (2015). “Türklerde Mezar- Mezar Taşları”, Ankara: Aile Yazıları/ 8, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
- Çetin, Y. (2015). “Ağrı Mezar Taslarında Form ve Bezeme Unsurları”, The Journal of Academic Social Science Studies, Number:40, s.95.
- Çokay, M.Ö. (2007). “Seccâde Ve Saf Seccâdelerdeki Bazı Motiflerin İkonografik Değerlendirmeleri”, İstem, Yıl: 5, Sayı:9, s.189-210.
- Demirel, F. (2008). Besni Mezar Taşları, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens. Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Deniz, B. (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını: 215, 284.
- Eker, Y. (2000). “Osmanlı Kandilleri”, İlgi Dergisi, S.100.
- Er, Y. (2004). Klasik Arkeoloji Sözlüğü. Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Ergüder, A. A. (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., Erzurum.
- Etikan, S. (2007). “Seccade Halılarda kullanılan Bazı motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”. ICANAS 38, Uluslarası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- Eyüboğlu, Z. (2004). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları.
- Kalfazade, S. – Ertuğrul, Ö. (1989). “Kandil ve Kandilin Motif Olarak Anadolu Türk Sanatındaki Kullanımı Üzerine”. İstanbul: Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.2, S.5, s.23-34.
- Kanberoğlu, D. – Bozcu, M.M. (2017). “Türk ve İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonu’ndan 15. - 17. Yüzyıl Osmanlı Halıları”, Tiem Dergisi, İstanbul.
- Karaçay, Ç. (2018). “Lâdik Seccade Halılarında Mihrap Özelliklerinin İncelenmesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 106-118.
- Karamağaralı, B.(1972). Ahlat Mezar Taşları, Ankara: Güven Matbaası.
- Kılınç S.(2019), Ahlat Mezar Taşlarındaki Kandil Kavramının Çağdaş Seramik Formlarda Yorumu, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sanatta Yeterlik Tezi, Ankara.
- Meydan Larousse Ansiklopedisi, Meydan Yayınları, İstanbul 2003, 862.
- Önder, M. (1970). “Konya Mezar Taşlarında Şekil Ve Süsler”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı: XII, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Özdemir, H.A. ve Akpınarlı, H.F. (2018). “Şeyh Şaban-I Veli Vakıf Eserleri Müzesinde Yer Alan Kırşehir Seccade Halılarının Renk, Motif Ve Kompozisyon Özelliklerinin İncelenmesi”, Social Sciences Studies Journal, Vol: 4, Issue: 21.
- Özkan, H. (2000). “Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Benzemeli Mezar Taşları”, Ankara Ün. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 15. Erzurum.
- Sağıroğlu Arslan, A. (2018). Seyyid Burhaneddin Hz. Mezarlığı, Mezarları ve Mezar Taşları, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No:141, Kayseri.
- Tanman, B. (2005). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Türk Dil Kurumu (2019). http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=180692; Erişim tarihi: 20.09.2019
- Ünver, A. S. (1978). “XIV. üncü Asırda Anadolu’da Selçukluların An’anesine Bağlı Mezar Taşları Üzerine”. Ankara: Vakıflar Dergisi. S.12.
- Yelen, Resul (2017). “İslam Sanatında Süsleme Sembolizmi Üzerine Yeni Yorumlar”, YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.1, Sayı.2, Van.
- WALTERS, H.B. (1914). (Yelen, 2017)
- (Çal, 2015: 319) (Önder, 1970: 8)
- (Kılınç,2019) (Yelen, 2017) (Kılınç,2019)
- Ahlat mezar taşları Ahlat mezar taşları (Çal, 2007: 310)
- (Kılınç,2019) (Kılınç,2019)
- (Buğrul, 2010) (Aslanapa, 1987: 233)
- (Aslanapa, 1987: 233) (Etikan, 2007: 558) (Karaçay, 2018: 115)
- (Etikan, 2007: 556) (Etikan, 2007: 559) (Etikan, 2007: 557)
- (Özdemir – Akpınarlı, 2018: 3084) (Aslanapa, 1987: 233) (Ergüder,2009:185)
- Kars Yöresi (Ergüder, 2009: 187) Uşak halısı, 16yy Afyon/Dazkırı, 19. Yy (Kanberoğlu –Bozcu, 2017: 179-115)
- Uşak Halısı, 16. Yy (Kanberoğlu –Bozcu, 2017: 177)
