ELAZIĞ İLİ ULUOVA YÖRESİNDEKİ DOĞUMLA İLGİLİ HALK İNANIŞLARININ DİNLER TARİHİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Author :
Abstract
Halk inanışlarının ve uygulamalarının temelinde insanoğlunun hastalık, çaresizlik ve yalnızlıktan kaynaklı korkularını yenme; bununla birlikte kutsal olana sığınma, kutsiyet atfedilenden medet umma ve kötücül güçlerin zararlarını bertaraf etme düşüncesi yatmaktadır. Elazığ ili Uluova yöresindeki doğumla ilgili halk inançlarının Dinler Tarihi açısından değerlendirilmesini konu alan bu çalışmada, özellikle doğum öncesinde, doğum esnasında ve doğum sonrasında ortaya çıkan bir takım inanış ve uygulamaların halk arasında nasıl yaşandığı ve yaşatıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu halk inanışları Dinler Tarihi açısından ele alınırken; deskriptif, tarihi, fenomolojik ve mukayeseli metotların yanı sıra alan araştırması, gözlem ve mülakat tekniklerinden faydalanma suretiyle elde edilen veriler objektif bir şekilde değerlendirilmiştir. Nitekim insan hayatının başlangıç aşaması olan doğum, geçiş dönemleri arasında önemli bir yere sahiptir. Her geçiş döneminin olduğu gibi doğumla alakalı inanış ve uygulamaların da kendisine has birtakım karakteristik özellikleri vardır. Bu çerçevede Uluova yöresindeki doğumla ilgili inanış, gelenek, töre, ayin, dinsel ve büyüsel uygulamalar benzerlikleri ve farklılıklarıyla ele alınmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Overcoming human fears of sickness, helplessness and loneliness on the basis of folk beliefs and practices. However, there is the idea of taking refuge in the sacred, seeking help from those who are attributed with holiness, and eliminating the harms of evil forces. In this study, which deals with the evaluation of folk beliefs about birth in the Uluova region of Elazig in terms of the History of Religions, it has been tried to determine how some beliefs and practices that emerged especially before, during and after birth were lived and kept alive among the people. While the folk beliefs in question are discussed in terms of the History of Religions; The data obtained by using descriptive, historical, phenomenological and comparative methods as well as field research, observation and interview techniques were evaluated objectively. As a matter of fact, birth, which is the beginning stage of human life, has an important place among the transition periods. As with every transitional period, beliefs and practices related to birth also have some unique characteristics. In this context, the beliefs, traditions, customs, rituals, religious and magical practices related to birth in the Uluova region have been tried to be discussed with their similarities and differences.
Keywords
- Abdulkadir İnan, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara 1972.
- Abdulkadir Kıyak, Elazığ ve Yöresinde Ziyaret Yerleri, Ankara 2012.
- Abdulkadir Kıyak, Sinemilli Aleviliği (İnanç ve İbadet Anlayışlarının Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi), Ankara 2018.
- Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, C.IV., Ankara 1978.
- Günay Tümer-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ocak Yay. Ankara 2002.
- Harun Güngör, “Eski Türk Dini” , Yaşayan Dünya Dinleri, I. Baskı, Ankara 2007.
- Harun Güngör, Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, II. Baskı, İstanbul 2008.
- Hikmet Tanyu, Türklerin Dini Tarihçesi, İstanbul 1978.
- İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1993.
- Mircea Eliade, Dinler Tarihi, İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi, Çev. Mustafa Ünal, Konya 2005.
- Rıfat Araz, Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını No: 108, Ankara 1995.
- Sami Kılıç, “Uşak ve Çevresinde Yağmur Yağdırma Uygulamaları, Takmak Köyü Örneği” , Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Litarature, and History of Turkish or Turkic- Volume 6/1 Kış, 2011.
- Sami Kılıç, Türk Halk İnanışlarında Yiyecek ve İçecekler, Elazığ 2012.
- Sedat Veyis Örnek, 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul 1971.
- Sedat Veyis Örnek, Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançlar ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara 1966.
- Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Ankara 2000.
- Ugo Bianchi, Dinler Tarihi Araştırma Yöntemleri, Çev. Mustafa Ünal, Kayseri 1999.
- Ünver Günay, Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara 1986.
- Yaşar Kalafat, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnancının İzleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
- Abdullah Tokgöz, 1950, Gedikyolu Köyü
- Adnan Buytoz, 1961, Ballıca Köyü
- Ahmet Çelik, 1955, Ballıca Köyü
- Aladin Aksar, 1954, Yenikapı Köyü
- Ali Ayaz, 1960, Yalnız Köyü
- Ali Orhan, 1952, Konakalmaz Köyü
- Ali Özcan, 1951, Mollaköy Köyü
- Asiye Özcan 1945, Mollaköy Köyü
- Aslan Ural, 1972, Konakalmaz Köyü
- Atike Ayaz, 1956, Yalnız Köyü
- Aydın Akbaş, 1947, Ürünveren Köyü
- Aydın Pala, 1945, Şahsuvar Köyü
- Aygün Karakaya, 1967, Aşağı İçme
- Ayhan Süme, 1973, Akçakiraz
- Aysel Şanlı, 1948, Elmapınar Köyü
- Bedrettin Karakaya, 1954, Aşağı İçme Köyü
- Behçet Yavuz, 1950, İçme Köyü
- Cahide Coşkuner, 1961, Ürünveren Köyü
- Celal Sertkaya, 1966, Yünlüce Köyü
- Cemal Aksu, 1946, Gedikyolu Köyü
- Cemal Güllecemal, 1977, Yolüstü Köyü
- Cengiz Yılmaz, 1965, Yukarı İçme Köyü
- Cihan Çınar, 1964, Yolüstü Köyü
- Dinçer Karataş, 1963, Sarıkamış Köyü
- Dursun Çetinkaya, 1953, Şahsuvar Köyü
- Emine Ökmen, 1972, Yedigöze Köyü
- Erdem Akman, 1961, Yurtbaşı Köyü
- Ersin Soğuktaş, 1971, Kuyulu Köyü
- Fahriye Kavuran, 1960, Kuyulu Köyü
- Fatma Çakabay, 1947, Korucu Köyü
- Fatma Çakmak, 1964, Dereboğazı Köyü
- Fatma Işık, 1965, Koçkale Köyü
- Fatma Yalçın 1956, Gedikyolu Köyü
- Fatma Yılmaz, 1966, Elmapınarı Köyü
- Fethi Bağkesen, 1957, Şahsuvar Köyü
- Feti Bağkesen, 1957, Şahsuvar Köyü
- Fikrinaz Aksu, 1950, Şahsuvar Köyü
- Fikriye Efe, 1966, Koçkale Köyü
- Firdevs Karataş, 1951, Şahsuvar Köyü
- Firdevs Yüceer, 1950, Şahsuvar Köyü
- Gülay Polat, 1953, Akçakiraz
- Güler Polat, 1953, Akçakiraz
- Güler Şirin, 1956, Şahsuvar Köyü
- Güllü Tan, 1957, Sarıyakup Köyü
- Güney Erol, 1948, Sarıyakup Köyü
- Habib Bıyıklı, 1960, Konakalmaz Köyü
- Hadice Akbaş, 1954, Ürünveren Köyü
- Hakan Kaynak, 1957, Şahsuvar Köyü
- Hamide Güler, 1969, Ürünveren Köyü
- Hanım Çimen, 1960, Tadım Köyü
- Hasan Ayaz, 1957, Yalnız Köyü
- Hasan Bulut, 1970, Yolüstü Köyü
- Hasan Kaya, 1963, Koçkale Köyü
- Hatice Koç, 1969, Tadım Köyü
- Hıdır Arslan, 1958, Tadım Köyü
- Hilmi Köse, 1961, Yurtbaşı Köyü
- Hülya Tunç, 1965, Yukarı İçme Köyü
- Hüseyin Baykal, 1952, Yünlüce Köyü
- Hüseyin Karakaya, 1954, Aşağı İçme Köyü
- Hüseyin Turhan, 1956, Kuyulu Köyü
- Hüsna Ayaz, 1962, Yalnız Köyü
- İbrahim Tan, 1956, Sarıyakub Köyü
- İnci Dündar, 1961, Korucu Köyü
- Kıymet Erol, 1955, Sarıyakup Köyü
- Kıymet Karakoç, 1955, Elmapınarı Köyü
- Maviye Ateşoğlu, 1960, Elmapınarı Köyü
- Mehmet Bayram, 1950, Gedikyolu Köyü
- Mehmet Coşkuner, 1956, Ürünveren Köyü
- Mehmet Emin Açıkgöz, 1948, Yolüstü Köyü
- Mehmet Genç, 1964, Tadım Köyü
- Mehmet Türkoğlu, 1945, Koçkale Köyü
- Metin Gönaylı, 1969, Yedigöze Köyü
- Miyase Gülcemal, 1950, Yolüstü Köyü
- Miyase Gülcemal, 1977, Yolüstü Köyü
- Muhammed Çak, 1963, Ballıca
- Muhammed Çak, 1963, Ballıca Köyü
- Murat Yılmaz, 1961, Elmapınarı Köyü
- Murat Yurdakul, 1981, Sarıkamış Köyü
- Musa Tokmak, 1957, Gedikyolu Köyü
- Mustafa Ergün, 1968, Aşağı İçme Köyü
- Mustafa Ökmen, 1972, Yedigöze Köye
- Mustafa Yalçın, 1950, Gedikyolu Köyü
- Mustafa Yıldırım, 1956, Tadım Köyü
- Müfide Karataş, 1959, Şahsuvar Köyü
- Mümtaz Açıkgöz, 1968, Yolüstü Köyü
- Münür Sarptaş, 1949, İçme Köyü
- Mürüvet Ural, 1951, Yedigöze Köyü
- Müzeyyen Çak, 1960, Ballıca Köyü
- Naci Meşe, 1953, Tadım Köyü
- Naciye Güneş, 1947, Korucu Köyü
- Nahide Deringöl, 1964, Şahsuvar Köyü
- Naim Koç, 1959, Korucu Köyü
- Nazife Yıldırım, 1965, Tadım
- Nazmiye Gül, 1958, Şahsuvar Köyü
- Nazmiye Gür, 1958, Şahsuvar Köyü
- Nazmiye Sarptaş, 1958, İçme
- Nebahat Yavuz, 1967, MollaKöy Köyü
- Necip Taş, 1961, Yünlüce Köyü
- Nesrin Ceyhan 1971, Kuyulu Köyü
- Nuray Gönaylı, 1968, Yedigöze Köyü
- Ömer Karakoç, 1951, Elmapınar Köyü
- Önder Çevik, 1970, Sarıkamış Köyü
- Özgül Arslan 1968, Tadım Köyü
- Özgür Güler, 1970, Ürünveren Köyü
- Rahmi Demir, 1977, Sarıkamış Köyü
- Ramazan Işık, 1957, Koçkale Köyü
- Ramazan Karakaya, 1960, Aşağı İçme Köyü
- Reşat Ateşoğlu, 1965, Elmapınarı Köyü
- Rıfat Şanlı, 1945, Elmapınarı Köyü
- Sabahattin Aksar, 1957, Yenikapı Köyü
- Safiye Ergün 1966, Aşağı İçme Köyü
- Safiye Ergün, 1966, Aşağı İçme Köyü
- Seçkin Vural, 1967, Yedigöze Köyü
- Selami Kılınç,1964, Şahsuvar Köyü
- Sema Kaya, 1970, Koçkale Köyü
- Semahat Mutlu, 1963, Aşağı İçme Köyü
- Sevim Gökdere, 1955, Mollaköy Köyü
- Songül Turhan, 1968, Kuyulu Köyü
- Suat Koç, 1956, Tadım Köyü
- Sülbiye Danış, 1956, Sarıyakub Köyü
- Şahabettin Bayram, 1946, Korucu Köyü
- Şahver Danış, 1954, Sarıyakup Köyü
- Şahver Yavuz, 1957, İçme Köyü
- Şükran Şanlı,1953, Elmapınarı Köyü
- Tacettin Çakmak, 1965, Dereboğazı Köyü
- Tahir Tuncel, 1948, Korucu Köyü
- Veli Başbaydar, 1968, Yünlüce Köyü
- Yaşar Çetinkaya, 1973, Ürünveren Köyü
- Zabite Ural, 1950, Konakalmaz Köyü
- Zübeyde Buytoz 1973, Ballıca
- Zübeyde Aktaş, 1970, Yalnız Köyü
- Zübeyde Buytoz, 1973, Ballıca Köyü
- Zülfikar Timarcı, 1950, Yedigöze Köyü
- Zülfü Aktaş, 1953, Yalnız Köyü
