Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Mâtürîdî ile Kâdî Abdülcebbâr’ın hakkı gizleme teolojik obskürantizm sorunu ve çözümü konusunda görüşlerini incelemektir. Obskürantizm, karanlıkçılık, bilmesinlercilik; insanları yanlış yönlendirmek için hakikî bilgileri gizlemek, onları cehâlet ve karanlıklara itmektir. Kavramın anlamını değiştirmek, hakkı gizlemek, asılsız inançları anlatmak Kur’ân’da cehâlet, küfür, karanlık ve zulüm olarak adlandırılır. Akıl ve hakikî bilgi ışık, akılsızlık ve cehâlet karanlıktır. Sosyal hayatta şâhitlerin gerçekleri gizlemesi ile kadınların ana rahmindeki çocuk oluşumun gizlemeleri teolojik bağlamda yasaklanır. Hak bilginin gizlenmesiyle taklid, bağnazlık ve cehâlet yaygınlaşır. İnsanlar karanlıklarda kalırlar. Zan ve taklid ile oluşan inançları reddeden Mâtürîdî ile Kâdî Abdülcebbâr’a göre teolojik obskürantizm sorunu hak bilgi ve delillerle oluşan hakikî iman ile çözülebilir. Sosyal hayatta oluşan taklid, bağnazlık ve cehâletin zararları ancak hakikî iman ile giderilebilir. Akletmeden körü körüne inanan taklidî iman sahipleri yanlışlara kanabilir, cehâlete hemen döndürülebilirler. Hakikî iman sahipleri ise güzellik ve hakikatlere gönülden inandıkları, hikmetlere aklettiklerinden karanlıklara döndürülemez, imançlarını kolaylıkla terketmezler.
Keywords
Abstract
The purpose of this study is to examine the views of al-Maturidi and Qādi Abd al-Jabbār on the problem of theological obskurantism hiding the right and its solution. Obsurantism, that is, darkness, let them not know; it is to deliberately hide real information to mislead people, to push individuals and societies into ignorance and darkness. Changing the meaning of the concept, hiding true knowledge, and telling about unfounded beliefs are called ignorance, blasphemy, darkness, and cruelty in the Qur’an. Reason and true knowledge are light, mindlessness and ignorance are dark. In social life it is forbidden in theological context for witnesses to hide the facts and for women to hide the formation of children in the womb. Imitation, bigotry and ignorance are spread by the concealment of knowledge of the truth. People stay in the dark. According to al-Maturidi and Qādi Abd al-Jabbār, who reject suspicion and imitation in beliefs, the problem of theological obskürantism can be solved with true faith consisting of true knowledge and evidence. The harms of imitation, bigotry and ignorance that occur in social life can only be eliminated by true faith. Believers who pretend to believe blindly without understanding can fall for mistakes and immediately return to ignorance. And the true believers cannot be turned into darkness because they sincerely believe in beauty and truth, understand wisdom, and do not easily abandon faith.
Keywords
- Abdülcebbâr, K. (1957). el-Muğni fi ebvabi’t-tevhîd. Thk. İ. Medkur – T. Hüseyin. Kahire: y.y.
- ---------------. (1965). el-Muhît bi’t-teklîf. Thk. Ö. S. Azmî – J. J. Houben. Beyrut: Şerîketu’l- Mısriyye.
- ---------------. (1969). Müteşâbihü’l-Kur’ân. Thk. A. Zerzur. Kahire: Dârü’t-Türâs.
- ---------------. (1971). el-Muhtasar fi usuli’d-din. Nşr. M. Ammara. Kahire: Darü’l-Hilâl.
- ---------------. (1974). Fadlü’l-itizal ve tabakatü’l-Mu’tezile. Thk. F. Seyyid. Tunus: yy.
- ---------------. (2013). Şerhu’l-usuli’l-hamse. Çev. İ. Çelebi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- ---------------. (2017). Tesbitu delâili’n-nübüvve. Çev. M. Ş. Eroğlu – Ö. Aydın, Mûcizelerle Hz. Peygamber’in Hayatı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Bşk.lığı Yayınları.
- Alper, H. (2013). İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları.
- Apaydın, H. Y. (2010). “Şâhit”, DİA, cilt: 38. İstanbul: TDV. Yayınları, ss. 278-283.
- Aydın, M. (1990). Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
- Bardakçı, S. (2010). Kâdî Abdülcebbâr’da Allah Teâlâ’yı Bilme ve Taklidî İman. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 103-114.
- Biçer, R. (2018). Akıl ve İrade Kapısı İmam Mâtürîdî. İstanbul: Erdem Yayınları.
- Buharî, E. İ. (1981). el-Camiu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Candan, E. (2017). Ezoterizme Giriş. İstanbul: Sınırötesi Yayınları.
- Cevizci, A. (2002). Aydınlanma Felsefesi Tarihi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
- Cürcânî, S. Ş. (1997). Ta’rifât. Trc. A. Erkan. Arapça - Türkçe Terimler Sözlüğü. İstanbul: Bahar Yayınları.
- Cüveynî, E. M. (1969). eş-Şâmil fî usûli’d-dîn. Nşr. A. S. Neşşâr vdğrl. İskenderiye: Mün- şeâtü’l-Maârif.
- Çiğdem, A. (2001). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Düzgün, Ş. A. (2018). Aydınlanmanın Keşif Araçları. Ankara: Otto Yayınları.
- Eliaçık, R. İ. (2014). Yaşayan Kur’ân. İstanbul: İnşa Yayınları.
- Gazâlî, E. H. (2013). Miyarü’l-ilim. Çev. A. Durusoy. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kuru- mu Başkanlığı Yayınları.
- Gazâlî, E. H. (2015). el-Kanunu’l-küllî fi’t-te’vil. Thk. M. Beycû. Trc. H. Akpur. İstanbul: İlk Harf Yayınları.
- Hançerlioğlu, O. (1985). Felsefe Ansiklopedisi. Kavramlar ve Akımlar. İstanbul: Remzi Kita- bevi.
- Hökelekli, H. (1993). Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları.
- Isfehanî, R. (2012). el-Müfredât. Çev.: A. Güneş – M. Yolcu. Kur’ân Kavramları Sözlüğü. İs- tanbul: Çıra Yayınları.
- Işık, Ş. (2016). Kur’ân’da Taklit Anlayışı. İstanbul: Nuhbe Yayınevi.
- Izutsu, T. (1991). İslam Düşüncesinde İman Kavramı. Trc.: S. Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları.
- İbn Haldûn, (2004). Mukaddime. Çev.: H. Kendir. Ankara: İmaj Yayınları.
- İbn Manzûr, E. F. (1992). Lisanü’l-Arab. Beyrut: Darü’s-sadr.
- İmamoğlu, M. R. (1991). İmâm Ebû Mansûr el-Mâtürîdî ve Te’vîlâtü’l-Kur’ândaki Tefsir Me- todu. Ankara: Yeni Zamanlar Yayınları.
- Kavşut, M. S. (2018). İnsan: Teolojik Antropoloji. Mâtürîdî’nin Düşünce Dünyası. Ed. Ş. A. Düzgün. ss. 236-297. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Kehhâle, Ö. R. (1961). Mu’cemu’l-Müellefin. Dımaşk: yy.
- Kureşî, E. V. (1993). el-Cevâhirü’l-mudiyye fi tabakâti’l-hanefiyye. Thk. A. el-Hulv. Kahire: Darü Hicr.
- Maslow, A. H. (2019). Toward A Psychology of Being. Çev.: O. Gündüz. İnsan Olmanın Psiko- lojisi. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
- Mâtürîdî, E. M. (2005). Kitâbu’t-Tevhid. Thk. B. Topaloğlu – M. Aruçi. Ankara: DİB Yayınları.
- Mâtürîdî, E. M. (2005). Te’vilâtü’l-Kur’ân. İlmi Ed. B. Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınları.
- Meriç, C. (2017). Kültürden İrfana. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mevlânâ, C. (1998). Mesnevî. Çev.: Veli İzbudak. İstanbul: MEB Yayınları.
- Muhasibî, H. (1998). er-Riʿâye li-hukukıllâh ve’l-kıyâm bihâ. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Müslim, E. H. (1981). es-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Nesefî, E. M. (2003). Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-din. Thk.: H. Atay – Ş. A. Düzgün. 2 Cilt. An- kara: DİB Yayınları.
- Nesefi, E. M. (2010). Bahrü’l-Kelâm. Çev.: R. Biçer. Mâtürîdî Akâidi. İstanbul: Gelenek Yay.
- Oral, O. (2014). İmânın Sosyal Hayatta Tezâhürleri Doğruluk, Güzel Ahlak, Sevgi ve Kardeş- lik. Bilimname Düşünce Platformu Dergisi, 27(2), ss.159-175.
- Oral, O. (2019). Mâtürîdî ve Râzî’de Ulü’l-Azm Peygamberlerin Psikososyal Nitelikleri ve İs- met Sorunu, İslami Araştırmalar, 30(2), ss. 298-323.
- Özcan, H. (1993). Mâtürîdî’de Bilgi Problemi. İstanbul: MÜİFV. Yayınları.
- Özdeş, T. (2003). İmâm Mâtürîdî’nin Tefsir Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Pessagno, J. M. (2016). Mâtürîdî’ye Göre Akıl ve Dini Tasdik. Din Felsefesi Açısından Mâtürîdî Geleneği Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi III. Çev.: İ. Güler.; Ed.: R. Alpyağıl. ss. 312-321. İstanbul: İz Yayıncılık.
- Râzî, F. (1981). Mefâtihu’l-Gayb. Beyrut: Darü’l-Fikr.
- Râzî, F. (2006). Esâsu’t-takdîs fi ilmi’l-kelâm. Çev.: İ. Coşkun. İstanbul: İz Yayınları.
- Salih, A. (2008). Gerçek Tıp. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
- Tarhan, N. (2010). İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Topçu, N. (2006). İsyan Ahlâkı. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Ünverdi, M. (2012). Klasik İslam Geleneğinde Taklidî İmanın Değeri. Kelâm Araştırmaları, 10(1), ss.221-254.
- Ünverdi, M. (2013). Dini Açıdan Taklid. İstanbul: Araştırma Yayınları.
- Vergin, N. (2006). Siyasetin Sosyolojisi Kavramlar Tanımlar Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
- Vural, M. (2020). Siyaset Felsefesi Açısından Muhafakârlık. Ankara: Elis Yayınları.
- Yaran, C. S. (2018). Tanrı İnancının Akliliği. İstanbul: Rağbet Yayınları.
- Zemahşerî, E. K. (2016). el-Keşşâf. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
