Author :
Abstract
Ağızlar dilin geçmişten günümüze bağlantısını sağlayan en önemli kaynaklardır. Tarihî dönemlerden itibaren kullanılan fakat yazıya aktarılmayan birçok sözcük halkın hafızasında yaşamaktadır. Türk dilinde bu sözcüklerin toplu olarak bir arada bulunduğu en önemli kaynak Derleme Sözlüğü’dür. Sınırlı zaman diliminde kısıtlı imkânlar altında hazırlanan bu sözlükte birçok sözcüğün anlamını ve kullanıldığı yöreyi görmek mümkündür. Hazırlandığı süre içerisinde bazı bölgelere ulaşılamaması veya o bölgedeki kişilerin derleme faaliyetlerine yeterince katılmaması vb. sebeplerden dolayı sözlükteki söz varlığında ve mevcut sözcüklerin anlamlarında birtakım eksiklikler bulunmaktadır. Bu eksiklikleri gidermek amacıyla “Derleme Sözlüğü’ne Katkılar” ifadesinin yer aldığı birçok yayın yapılmıştır. Bu çalışmada Derleme Sözlüğü’ne katkı sağlamak amacıyla 2002-2021 yılları arasında yazılan 20 bilimsel yayın, içeriği, kullanılan yöntem, Derleme Sözlüğü’ne eklenen sözcük sayısı, kullanılan transkripsiyon işaretleri açısından tanıtılmıştır. Daha sonra bu yayınlardan yola çıkılarak ortak ve ayrışan yönler tespit edilmeye çalışılmıştır. Ağız araştırmalarında görülen birtakım eksikliklerin Derleme Sözlüğü’ne yapılan katkı çalışmalarında da bulunduğu tespit edilmiştir. Bu eksikliklerin giderilebilmesi ve alana katkı sağlayacak yazılarda bir birliktelik olması adına bazı öneriler sunulmuştur.
Keywords
Abstract
Dialects are the most important sources that provide the connection of the language from the past to the present. Many words that have been used since historical times but were not written down live in the memory of the people. Compilation Dictionary is the most important source of these words together in Turkish language. It is possible to see the meaning of many words and the region where they are used in this dictionary, which was prepared under limited opportunities in a limited time period. Not being able to reach some areas during the preparation period or not participating enough in the compilation activities of the people in that region, etc. There are some deficiencies in the vocabulary in the dictionary and in the meanings of the existing words. In order to eliminate these deficiencies, many publications have been made with the phrase "Contributions to the Compilation Dictionary". In this study, in order to contribute to the Compilation Dictionary, 20 scientific publications written between 2002-2021 were introduced in terms of their content, the method used, the number of words added to the Compilation Dictionary, and the transcription signs used. Then, based on these publications, common and divergent aspects were tried to be determined. It has been determined that some of the deficiencies seen in the dialect researches also stand out in the contribution studies made to the Compilation Dictionary. In order to eliminate these deficiencies, some suggestions have been presented in order to create a unity in the articles that will contribute to this field.
Keywords
- Abik, D. (2010). Derleme Sözlüğü’nde madde birleştirme önerileri ve bu maddeler üzerine değerlendirmeler, I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, (15-20 Mayıs 2008), Kıbrıs Türk Dilleri Araştırmaları. 20, 7-34.
- Acar, K. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ne Kandıra ağzından katkılar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (9), Summer, 375-386.
- Akalın, Ş. H. (2002). Atatürk döneminde Türkçe ve Türk Dil Kurumu. Türk Dili, 607, 1-58.
- Akbaş, B. (1990). Bünyan ağzında yer alan bazı kelimeler üzerine, Erciyes Dergisi, 13. (148), 30-31.
- Ayva, A. ( 2002). Mehmet Ali Köyü, (Güneysınır/Konya) ağzında kullanılan bazı kelimeler. Türk Dili Dergisi, 609, 659-753.
- Bulut, S. (2017). Giresun ili ve yöresi ağızlarında kadın. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 325-355.
- Bulut, S. (2018). Giresun ili ve yöresi ağızlarında fındık. Mavi Atlas, 6(1), 205-232.
- Çifci, M. & Sezer, Ö. (2018). Derleme Sözlüğü’ne katkılar (Emirdağ/Burunarkaç Köyü) II. Turkish Studies, 13(28), 241-264.
- Demirci, M. (2017). Derleme Sözlüğü’ne Osmaniye, Düziçi ağzından katkılar-I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1360-1383.
- Demirtaş, A. & Ölker, A. (2019). Elbistan Ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. İçinde S.Şen & M. Mangır (Ed.), 11. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 98110), ISNB 978-605-61301-1-3.
- Derleme Sözlüğü, (1993). 1-12 Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Dündar, A. N. (2021). Kütahya ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar 1. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10 (3), 903-925.
- Erdoğan, S. (2016). Niğde yöresinden Derleme Sözlüğü’ne katkılar 1. Türklük Bilimi Araş- tırmaları Dergisi, 40, 69-82.
- Erdoğan, S. (2018). Türk Oyaları Kataloğu’ndan Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Turkish Stu- dies, 13(20), 437-450.
- Erdoğan, S. (2022). Türkiye’de “Derleme Sözlüğü” ile ilgili yapılan çalışmalar üzerine bir bibliyografya denemesi (1990-2021). RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Der- gisi, 27, 211-226.
- Eren, H. (2010). Sırça köşkte. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eroğlu, S. (2020). Domaniç ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. İçinde İ. Kalederoğlu (Ed.), 12. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 897-906).
- Ersöz, S. (2009). Nazilli (Aydın) ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Türk Dünyası İnce- lemeleri Dergisi, 9 (2), 37-62.
- Güzel, F. (2019). Derleme Sözlüğü’nde tanımlama ve tanıklama yanlışları. Bayburt Üniver- sitesi İTBF Dergisi, 4, 55-70.
- Güzel, F. (2020). Derleme Sözlüğü’nde yanlış tanımlanmış bazı kelimeler üzerine. Karade- niz Araştırmaları, XVII (67), 753-761.
- Hazar, M. (2007). Nevşehir Folkloru’ndan Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 669, 580-584.
- Hunutlu, Ü. ( 2019). Türkçenin çayla ilgili söz varlığı. İçinde 11. Dünya Dili Türkçe Sempoz- yumu Bildirileri Kitabı (ss. 2115-2127).
- Kamacı, D. (2011). Erzurum yöresi ağızlarından Derleme Sözlüğüne katkılar. Akdeniz İnsa- ni Bilimler Dergisi, 1 (1), 158-164.
- Koraş, H. (2002). Derleme Sözlüğü’ne ilaveler. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 12, 171-208.
- Koraş, H. (2009). Derleme Sözlüğü’nün yeniden düzenlenmesi ve yeniden söz derlenmesi hakkında. İçinde Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (ss. 459465), Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özdarendeli N. (2013). Velimeşe ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Türkiyat Araştır- maları Dergisi, 57-79.
- Özgür, C. (2004). Eskişehir yöresi ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Belleten, 52
- Özkaya, H. (2015). Kırklareli ili ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Nisan, 33-39.
- Tekin, F. & Cantürk S. (2014). Giresun ve yöresi ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Diyalektolog Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 33-46.
- Tokat, F. (2014). Çavdır ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3 (1), 153-166.
- Tokatlı, S. & Nas, G. (2012). Anamur ağzından Derleme Sözlüğü'ne katkılar. Diyalektolog Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 33-45.
- Topal, E. (2018). Giresun Eynesil ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Karadeniz Araş- tırmaları Dergisi, XV (59), 291-296.
- Yeşilöz, Z. (2012). Nevşehir lakaplarından Derleme Sözlüğü’ne katkılar. NEÜ Sosyal Bilim- ler Enstitüsü Dergisi, 2, 22-27.
