Author :
Abstract
Siyasetnameler, konu olarak devlet yönetimini ele alıp, hükümdar vezir gibi devleti yönetenlerde bulunması gereken özellikleri belirterek, yönetimin şartları ve esaslarını ortaya koyarlar. Ayrıca yazıldığı zamanın anlayışına göre en iyi devlet idaresinin nasıl olması gerektiğini, bunu sağlamak için nelerin yapılabileceğini, halkın nasıl memnun edileceğini, hükümdarın ve diğer devlet adamlarının halka karşı sorumluluklarını konu edinen eserlerdir. Siyasetnamelerde öncelikle hükümdarın gerekliliği ve hükümdar için gerekli vasıflar ele alınır. Buna göre toplumda düzeni sağlamak için sultana ihtiyaç vardır ve o Allah’ın yeryüzündeki halifesidir. Hükümdar, adil, sözünde duran, istişareye önem veren, dindar, ehil ve dürüst kişileri seçmelidir. Osmanlı İmparatorluğu, XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bunalımlı bir devreye girmişti. Devlet bunalımlı döneme girmeden devrin aydınları ve devlet adamları yöneticileri uyarmak ve siyasi konularda onlara yardımcı olmak amacıyla eserler kaleme almışlardır. Bu siyasetnamelerden ikisi de Sarı Abdullah Efendi’nin iki ayrı siyasetnamesi olan, “Tedbirü’n- Neşeteyn fi Ishahu’n- Nushateyn” ve “Nasîhatü’l-Mülûk Tergīben li-Hüsni’s-Sülûk” adlı eserleridir. Bu siyasetnamelerde önce yöneticinin gereği ve öneminden daha sonra ise şu konulardan bahsedilir. Yönetici, konumu açısından çok önemli bir yerdedir. Çünkü yönetici “sultan zıllullah” (Allah’ın yeryüzündeki gölgesidir) hükmü gereğince, yüce bir seviyede ve mülkün sahibi mertebesindedir. Sultanın mertebesi, benzeri olmayan yegâne mertebedir. Yöneticinin önemi konusunda, yöneticinin meşveret, danışmaya önem vermesi, onun halkına karşı tevazu göstermesi ve alçak gönüllü olması, yöneticide olması gereken akıl, ilim, yeterlilik, adalete önem vermesi, liyâkat ve yeterlilik özelliklerine sahip olup olmadığı, ekonomi ve hazineye önem vermesi gibi özellikleri üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada Sarı Abdullah Efendi’nin iki ayrı siyasetnamesi olan, “Tedbirü’n- Neşeteyn fi Ishahu’n- Nushateyn” ve “Nasîhatü’l-Mülûk Tergīben li-Hüsni’s-Sülûk” adlı eserlerinde yöneticinin özellikleri ortaya koymaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Siyasatnames reveal the conditions and principles of government by specifying the characteristics that should be found in those who govern the state, such as the monarch and the vizier. In addition, they are works that deal with how the best state administration should be according to the understanding of the time when it was written, what can be done to achieve this, how to please the people, and the responsibilities of the ruler and other statesmen to the people. First of all, the necessity of the ruler and the necessary qualifications for the ruler are discussed in the political books. Accordingly, there is a need for a sultan to maintain order in society, and he is God's caliph on earth. The ruler should choose religious, competent and honest people who just keep their Word and give importance to consultation. Ottoman Empire entered into a depressive phase since the second half of the XVI. century. Even before the state entered a depressed period, the intellectuals and statesmen of the period wrote works in order to warn the rulers and help them in political matters. Both of these policy books are Sari Abdullah Efendi's two separate policy books, "Tedbirü'n- Neşeteyn fi Ishahu'n- Nushateyn" and "Nasîhatü'l-Mülûk Tergīben li-Hüsni's-Sülük". In these policy books, first of all, the necessity and importance of the manager is mentioned. The following topics are discussed in these policy papers: The ruler is in a very important place in terms of his position. Because the ruler is at a lofty level and at the level of the owner of the property, in accordance with the rule of "sultan zıllullah" (he is the shadow of Allah on earth). The rank of the sultan is the only rank like no other. The importance of the administrator, the importance of consultation, the modesty and humility of the administrator towards his people, the mind, knowledge, competence, giving importance to justice, the ruler's merit, competence, economy and treasury are emphasized. In this study, it will be tried to reveal the characteristics of the governer in two separate politics of Sari Abdullah Efendi, "Tedbirü'n- Neşeteyn fi Ishahu'n- Nushateyn" and "Nasîhatü'l-Mülûk Tergīben li-Hüsni's-Sülûk".
Keywords
- Altay, A. (2011). ’’Klasik Dönem Osmanlı Siyasetnâme Geleneğine Genel Bir Bakış’’, Tur- kish Studies, 6/3 Yaz, 2011.
- Atik, K. (2017). Pertevî Ali Efendi, Rebîü’l- Mülk ve Adâbü Sülûki’l-Mülûk- Siyasete Aydınlık- Yol, Berikan Yayınevi.
- Aytekin, Ü. (2002). Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevi-i Şerif Şerhi, Marmara Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
- Azamat, N. (2009). Sarı Abdullah Efendi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde, (Cilt. 36, ss. 145-147) TDV Yayınları.
- Bütün, M. (2019). Sarı Abdullah Efendi, Nasîhatü’l-Mülûk Terğîbün Li-Hüsni’s-Sülûk (1b- 109b): İnceleme-Metin-Sözlükdizin, (Yüksek Lisans Tezi), Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
- Erşahin, S. (2002). “Bir Siyasetnâme Örneği Olarak Sarı Abdullah Efendi’nin Tedbîrü’n- Neş’eteyn Fî Islahu’n-Nushateyn Adlı Eserinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi ”Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı.
- Levend, A. S. (1962). “Siyaset-nameler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten.
- Levend, A. S. (1964). “Ümmet Çağında Ahlak Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı.- Belleten.
- Öğüt, S. (1996). Firâset, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde, (Cilt 13, ss. 117- 118) TDV Yayınları.
- Uğur, A. (1987). Osmanlı Siyaset-nameleri, Erciyes Üniversitesi Yayınları.
