Author :
Abstract
Seydi Ali Reis tarafından yazılmış olan Kitābü’l-Muhįt, deniz astronomisi konulu bir eserdir ve bu konuyla ilgili pek çok önemli bilgilerin yanı sıra seyir sırasında yön bulmakta yararlanılan yıldızlar hakkındaki bilgiler ile pusula (rüzgâr) gülü kertelerine verilen adları da içermektedir. Geçmiş dönemlerde yıldızlar, denizcilerin navigasyon (hüdāt) aracıdır. Rotaların belirlenerek gidilecek yönün doğru şekilde tayin edilmesinde ve geminin bulunduğu konumun tespitinde astronomi bilgilerine sahip olmak önemlidir. Kitābü’l-Muhįt’te rüzgâr yönleri ve pusula (rüzgâr) gülünü oluşturan otuz iki kerte yıldız adlarıyla gösterilmiştir. Bu kerteler, maŧlaǾ-ı ferķadeyn, maġįb-i ferķadeyn, maŧlaǾ-ı naǾş, maġįb-i naǾş vs. şeklinde seyir sırasında yön bulmakta yararlanılan yıldızların doğma ve batma noktalarıyla belirlenmiştir. Alanının en ünlü ve en kapsamlı eseri olan Kitābü’l-Muhįt’in bu yönden incelenmesi denizcilikte önemli olan navigasyon yıldızlarının tespit edilmesine ve yıldız adlarını karşılayan bazı terimlerin doğru şekilde açıklanmasına imkan vermektedir. Denizcilikte yön bulmada, rotanın tespitinde, pusula ve rüzgâr gülünün kertelerinin adlandırılmasında yararlanılan yıldızlar şunlardır: Cüdeyy, Ferķadeyn, NaǾş, Nāķa, ǾAyyūķ, VāķiǾ, Simāk, Ŝüreyyā, Ŧāǿir, Cevzā, Tįr, İklįl, ǾAķreb, Sülbār, Süheyl, Ĥımāreyn. Bunların bir kısmında ilgili kerteye takımyıldız adı verilmiş olsa da aslında o takımyıldızın önemli bazı yıldızları kastedilmiştir. Çalışmada yaygın bilinen adlar dışında yıldızların diğer adlandırmaları ve birer gök bilimi terimi olarak bilimsel karşılıkları tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Kitāb al-Muhįt, written by Sidi Ali Ibn Husain, is a work on marine astronomy and in addition to many important information on the subject, it also includes information about the stars used to find direction during navigation and the names given to the compass (wind) rose points. In the past, stars were the navigation tools of sailors. It is important to have knowledge of astronomy in determining the correct direction for determining routes and locating the ship. In Kitāb al-Muhįt, the wind directions and the thirty-two points that form the compass (wind) rose are shown with the names of the stars. These thirty-two points are named the rising and setting points of the stars used to find direction during navigation, such as maŧlaǾ-ı ferķadeyn, maġįb-i ferķadeyn, maŧlaǾ-ı naǾş, maġįb-i naǾş, etc. Examining Kitāb al-Muhįt, the most famous and comprehensive work in its field, from this perspective allows the identification of navigation stars that are important in maritime and the correct explanation of some terms corresponding to the star names. The stars used in navigation, determining the route, and naming the points of the compass and wind rose are as follows: Cüdeyy, Ferķadeyn, NaǾş, Nāķa, ǾAyyūķ, VāķiǾ, Simāk, Ŝüreyyā, Ŧāǿir, Cevzā, Tįr, İklįl, ǾAķreb, Sülbār, Süheyl, Ĥımāreyn. Although some of these points are given the name of a constellation, in fact, some important stars of that constellation are meant. In the study, in addition to the commonly known names, other names of the stars and their scientific equivalents as astronomy terms were determined.
