Author:
Abstract
Müzik, Semâ’ ve Sûfizm Semâ’ ve simâ’ lûgatte işitmek, güzel ve iyi şöhreti, anılışı duymak anlamlarına gelir. Terim olarak, mûsikî nağmelerini dinlemeye, dinlerken vecde gelip harekette bulunmaya, kendinden geçmeye, oynayıp dönmeye denmiştir. Şefik Can da, buna benzer bir tanım yapmıştır. Şefik Can, sûfîlere göre semâ’nın insanın Allah’a olan aşkını kuvvetlendirdiğinden ve kendisinde türlü haller husûle geldiğinden söz eder. Bu haller, kalpteki kötülükleri temizler ve nihayet insanı müşahade ve mükaşefe mertebesine ulaştırır. Bir bakıma semâ’, Hak âşıkının Allah’a karşı duyduğu sevgiyi, heyecanı, hareket halinde, dönme halinde ifade etmesi, açığa vurmasıdır. Böylece semâ’ dervişi kendinden, kendi varlığından kurtarmakta, mânen Hak’ka yaklaştırmaktadır. Sanki benlik yumurtası içindeki civciv yumurtayı delmeye çalışmakta, ten kafesinde mahpus ruh kuşu, göklere yükselmek için kanat çırpmakta, balçığa saplanmış kalmış olan ilâhî emanet, balçıktan kurtulmak için hamle yapmaktadır. Semâ’ mûsikînin tesiri altında kalarak gönülde Hakk’ı bulmak, heyecana kapılmak ve pervaneler misali dönmektir. Bu dönüş yalnız bedenle dönüş değildir. Gönülle, ruhla, aşkla, imanla, maddî ve manevî bütün varlığı ile dönüştür. Bu dönüşte Hakk âşıkı, mevhum varlığından, kendi benliğinden kurtulur da Allah’ta yok olur. Cüz’ün Küll’de kaybolması, bir zerrenin dönerek, titreyerek güneşe doğru yükselmesidir. Annemarie Schimmel’e göre semâ’ın hem gerçek, hem remiz olarak Mevlânâ’nın hayat ve eserinde tuttuğu yer üzerinde durmağa lüzum bile yoktur. Yalnız birkaç misalden, Mevlânâ’nın semâ’ anlayışında ayrı ayrı cereyanların nasıl birleştiğini görebiliriz. Rubâîlerinde anlattığı vechile ezelî ve ebedî dost, kalbin perdesinde raksederek görünür de âşıka semâ’da dönmek sanatını öğretir. Bu semâ’ derin bir mânâyı hâizdir; mâşukun, ayağını raksta bastığı yerde âb-ı hayat topraktan fışkırıyor. Müzik de tıpkı mistik gibi evrenseldir Jean During’e göre. İkisi de hemen hemen evrensel kurallar ve kendine özgü uygulamalarla biraraya gelirler ve her ikisi de başkalarından ayrılan, farklı insanların işidir. İster semâ’ sırasında, ister değil... bir derviş ile mûsikî arasında böylesine bir ilişki vardır. Mûsikî, dervişin zikrini tamamlar.
Keywords
Abstract
Music, Sama’ and Sufism Sama’ or sima’ literally means audition, hearing someone’s good and nice fame. In terminology it denotes listening to a melody and the enthusiasm felt, acts done, because of the spiritual ecstasy felt during its audition. Şefik Can also gives a similar definition. He states that according to Sufis sama’ strengthens someone’s love for Allah and generates various states in him. These states cleanse the heart from the impurities and eventually take the person to the rank of the perfection in contemplating Allah and spiritual manifestation. In a way sama’ is the manifestation of a dervish’s love for Allah and his excitement through movements and whirling. Thus sama’ saves the dervish from his own being and gets him spiritually closer to Allah. It is like a chick trying to break the egg of ego; the bird of soul imprisoned in the cage of body fluttering towards the heavens; or a divine trust stuck in slime trying to save itself. Sama’ means to find Allah in one’s souls under the influence of music, to feel excitement, and to whirl like moths. This whirling is not done just by bodily movements. It should be performed with the entire soul, spirit, love, faith, material and spiritual being. In this whirling the lover of Truth is saved from his imaginary existence and his ego and disappears in Allah. It is the disappearance of the part in the Whole and ascendance of an atom whirling towards the Sun. According to Annemarie Schimmel, it is not even necessary to mention how an important place sama’ had in Maulana’s life and works. By looking into a few examples we can see how Maulana combined various trends in his view of sama’. The pre-eternal and post eternal Friend as mentioned in his quatrains manifests Himself dancing on the curtains of the heart so that He teaches the art of whirling during a sama’. This sama’ has a deep meaning; water of life gushes from the earth at the place where the Beloved stepped His feet on during His dancing.Music, according to Jean During, is universal like mystic. Both have almost universal rules and come together through practices particular to themselves and both of them are distinguished from others by the practices of different people. Be it during a sama’ or not there is such a special relation between a dervish and music. Music completes a dervishes chanting.